MB, yüzde 45’den fazla faiz artışına gitmemelidir

2024 yılının ilk faiz kararını açıklayan Merkez Bankası (MB), 250 baz puan artırdığı faiz ile birlikte faiz yüzde 45’e çıktı. MB, artık yeni yılda uzun süre faiz artışına gitmemelidir. Bu rakamı aşan faiz oranları ekonomide durgunluğa yol açabilir.

Piyasalarda beklenti faiz artışı yönünde olmamakla birlikte, maliye politikaları özellikle, sıkı para politikası faizin artışı yönündeydi.

Türkiye’de faiz artışı uzun süredir rutin şekilde artış gösterirken yine piyasalarda bir beklenti hâkim. Bu beklenti şu soruyu sormayı gerektiriyor.

Bu faiz artışı son artış mı olacak?

Mevcut piyasa koşulları bu faiz artışının kısa sürede son artış olmayacağını işaret ediyor.

Bir başka soru vatandaşı düşündürüyor. Gelecek dönemlerde son faiz artışı vatandaşa nasıl yansıyacak? Vatandaşın cüzdanındaki para eriyecek mi?

Maliye politikaları ve merkez bankasının gelecek ön görüleri bana göre faza umut verici değil. Piyasada hâkim riskler var. Bu riskler etkisini devam ettikçe MB faiz artışına gidecektir. MB gerekirse kurda miktar sıkılaşmayı kullanabilir.

Parasal bir sıkılaşmanın artık ekonomiye zarar verdiği bir sürece giriyoruz. Bankalar yüksek faiz ile kredi kullandırıyor. Vatandaş kredi kartı ve banka kredileri ile tarihin en yüksek harcamasını yapıyor.

Bu süreçte yatırımcılar borsa, devlet tahlilleri ve mevduat arasında kalmış durumda. Talep artışının yaşandığı piyasada yatırımlar daha çok riski az güvenli limana yani devlet tahviline yönelecek gibi. Bu arada bankaların mevduat hesaplarına verdiği yüksek faiz çekiciliğini artırmaya devam ediyor.

Yatırımcılar bu süreçte mevduata yöneliyor. Yabancı yatırımcı faiz topluyor. Yabancılar için cazip olan bu durum devam ederse daha çok yatırımcının ülkeye gelmesi olarak yorumlanabilir.

MB faizi yüzde 45 ‘den yukarıya çıkarırsa eğer, piyasalar yavaşlayacak. Faiz bu seviyede kalırsa iç talep canlılığını koruyacak gibi. Ulusal harcama hareketleri devam ediyor. Faiz artışı devam ederse piyasalarda bir denge sorunu yaşanacaktır.

Bu açıklamalarda MB artık bu noktada faiz artışına gitmemelidir.

MB Amerika ve Avrupa Merkez Bankalarını faiz kararlarına göre faiz artışı yapmamalıdır. Çünkü, faiz kararlarının makroekonomik verilere yansıması ve sonuçları, her ülkenin ekonomik koşullarına, politika hedeflerine ve diğer faktörlere göre değişebilir. Türkiye olarak mevcut durumda yüzde 45 faiz en üst oran olarak kabul edilmelidir ve yukarı bir çıkışa gidilmemelidir.

Ancak şu gerçeği de unutmamak gerekiyor.

Merkez Bankasının çalışma prensiplerinden yola çıkarak kararlarının ciddiyetini ve zaruriyetini objektif olarak analiz etmek zorundayız. Merkez Bankası faiz kararları yatırım, finansal piyasalar, döviz kurları, istihdam, enflasyon, faiz, üretim, ihracat, harcama ve bireylerin mali durumu üzerinde önemli etkiler doğurabilir. Merkez bankaları piyasaların durumuna göre faiz kararı vermektedir.

Yüzde 45’i aşacak bir faiz kararı bu bağlamda ülke ekonomisi için yarar sağlama noktasında bir öngörü olabilir ancak teoride kalabilecek bu yaklaşımın ekonomide uygulanması beklene sonuçları vermeyecektir.

Faiz artışı ve faiz düşüşü, ayrıca faizi sabit tutmak kararları ile hareket eden merkez bankası, belli süreç içinde amaçlarına ulaşmak için faiz oranlarına müdahale etmektedir. Merkez bankasının gelecek aylarda yüzde 45’i aşacak şekilde bir faiz kararı verirse eğer, ekonomik istikrar ve gelecekteki ekonomik görünüm hakkında yatırımcı güvenini olumsuz etkileyebilir. Bu durum ise finansal piyasaların ve yatırımların performansını etkileyebilir.

MB’nın faiz oranlarını düşürmesi veya durağan şekilde devam etmesi, enflasyon baskısını azaltmaya yönelik olumlu bir sonuç verebilir.

Faiz oranlarının artışı, tüketiciler açısından analiz edilecek olursa harcamalar kısılacak, işletmeler açısından analiz edilecek olursak yatırımlar azalacaktır.

Hem bireylerde hem de işletmelerde talep azalmasına yola açacak bu durum, enflasyon oranında düşüş meydana getirebilir. Düşük faiz oranları piyasada talebi artıracaktır.

Merkez bankasının faiz oranlarını yükseltmesi, tüketici kredilerinin maliyetini de yükseltmektedir. Bu tüketici harcamalarını sınırlayabilir. İş yatırımları da etkilenebilir. Düşük faiz oranları, tüketici harcamaları ile iş yatırımlarını artırabilir.

Yüksek faiz oranları karşısında yerel para birimi, yabancı yatırımcılar için çekici olabilir.  Bu durumda döviz talebi azalabilir ve yerel para birimi değer kazanabilir.

Düşük faiz oranları karşısında yabancı yatırımcılar ilgi çekmeyebilir. Bu durumda yerel para değer kaybedebilir.

Ekonomi, bir dizi kural ve teoriden ibaret bir disiplindir. Temel prensipleri dahilinde alınacak kararlar bazen bu telem disiplinde yer alan teorilere ve normlarla uyum sağlamayabilir.

Faiz oranlarının artması bankacılık sektörü üzerinde etkili olmaktadır. Bankalar kredi verme maliyetlerini artırıyor. Sonuç olarak kredi talebi düşecektir.

Faiz oranları düşük ise, bankaların kredi verme eğilimini artacaktır. Kredi ve kart harcamalarında artış büyüyecek. Bu gün piyasada aşırı derecede kart ve kredi çılgınlığı yaşanıyor. Zorunlu olarak vatandaşın yaptığı harcamalar tarihi rekora gidiyor.

Bu görünüm BDDK’nın dikkatini çektiği için bir dizi kararlar aldı. Kredi vadesi ve miktarı düşürüldü. Kredi kartı limitleri düşürüldü ve artışı engellendi.

Faiz oranlarının yükseltilmesi, rutin olarak devam eden işletme yatırımlarını kısıtlayacaktır. İşletmelerin bu durumda istihdam yaratma potansiyeli azalacaktır. Merkez bankası faizi düşük tutarsa     işletmelerin yatırım yapma eğilimi artacak ve istihdamı olumlu etkilenecektir.